Ο κανονισµός για τη διεθνή δικαιοδοσία1 προβλέπει ότι τα πρόσωπα που έχουν την κατοικία τους στο έδαφος κράτους µέλους ενάγονται ενώπιον των δικαστηρίων αυτού του κράτους µέλους, ανεξάρτητα από την ιθαγένειά τους. Εντούτοις, ως προς ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας, ένα πρόσωπο µπορεί να εναχθεί σε άλλο κράτος µέλος ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου όπου συνέβη ή ενδέχεται να συµβεί το ζηµιογόνο γεγονός. Έτσι, σε περίπτωση δυσφηµίσεως µέσω άρθρου του τύπου που έχει κυκλοφορήσει εντός περισσοτέρων συµβαλλοµένων κρατών, ο παθών έχει δύο δυνατότητες όσον αφορά την άσκηση αγωγής κατά του εκδότη του εν λόγω άρθρου για την επιδίκαση χρηµατικής ικανοποιήσεως λόγω ηθικής βλάβης. Αφενός, µπορεί να προσφύγει ενώπιον των δικαστηρίων του κράτους του τόπου εγκαταστάσεως του εκδότη, τα οποία έχουν διεθνή δικαιοδοσία προς επιδίκαση χρηµατικής ικανοποιήσεως για το σύνολο της ηθικής βλάβης που υπέστη ο παθών από τη δυσφήµιση. Αφετέρου, µπορεί να προσφύγει ενώπιον των δικαστηρίων κάθε κράτους µέλους εντός του οποίου κυκλοφόρησε το δηµοσίευµα και, κατά τους ισχυρισµούς του παθόντος, προσβλήθηκε η υπόληψή του (τόπος επέλευσης της ζηµίας). Ωστόσο, στην τελευταία αυτή περίπτωση, τα εθνικά δικαστήρια έχουν διεθνή δικαιοδοσία προς επιδίκαση χρηµατικής ικανοποιήσεως µόνον για την ηθική βλάβη που υπέστη ο παθών εντός του κράτους της έδρας τους.
Το Bundesgerichtshof (Οµοσπονδιακό δικαστήριο, Γερµανία) και το tribunal de grande instance de Paris (Πρωτοδικείο του Παρισιού, Γαλλία) ζήτησαν από το ∆ικαστήριο να διευκρινίσει κατά πόσον εφαρµόζονται οι αρχές αυτές και σε περιπτώσεις προσβολών του δικαιώµατος της προσωπικότητας µέσω δηµοσιευµάτων που αναρτώνται στο ∆ιαδίκτυο.
Τα πραγµατικά περιστατικά της υποθέσεως C-509/09
Το 1993, ο Χ, κάτοικος Γερµανίας, καταδικάστηκε µαζί µε τον αδελφό του από γερµανικό δικαστήριο σε ποινή ισόβιας κάθειρξης για τη δολοφονία γνωστού ηθοποιού. Τον Ιανουάριο του 2008, ο Χ αφέθηκε ελεύθερος υπό όρους.
Η εταιρία eDate Advertising, µε έδρα στην Αυστρία, διαχειρίζεται διαδικτυακή πύλη στη διεύθυνση «www.rainbow.at» όπου δηµοσίευσε πληροφορίες σχετικές µε την προσφυγή του Χ και του αδελφού του κατά της καταδικαστικής αποφάσεως που είχε εκδοθεί εναντίον τους. Αν και η eDate Advertising απέσυρε το επίµαχο δηµοσίευµα από την ιστοσελίδα της, ο Χ ζήτησε από τα γερµανικά δικαστήρια να υποχρεώσουν την αυστριακή εταιρία να παύσει να διαδίδει ειδήσεις για το πρόσωπό του αναφέροντας το ονοµατεπώνυµό του σε σχέση µε το τελεσθέν έγκληµα. Η δε eDate Advertising αµφισβήτησε τη διεθνή δικαιοδοσία των γερµανικών δικαστηρίων να αποφανθούν επί της διαφοράς θεωρώντας ότι µπορεί να εναχθεί µόνον ενώπιον των αυστριακών δικαστηρίων.
1 Κανονισµός (ΕΚ) 44/2001 του Συµβουλίου, της 22ας ∆εκεµβρίου 2000, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εµπορικές υποθέσεις (ΕΕ 2001 L 12, σ. 1).
Τα πραγµατικά περιστατικά της υποθέσεως C-161/10
Στις 3 Φεβρουαρίου 2008, δηµοσιεύτηκε στον δικτυακό τόπο της βρετανικής εφηµερίδας Sunday Mirror κείµενο στα αγγλικά, υπό τον τίτλο «η Kylie Minogue και ο Olivier Martinez είναι και πάλι µαζί», το οποίο παρέθετε λεπτοµέρειες σχετικά µε τη φερόµενη συνάντηση της Αυστραλιανής τραγουδίστριας και του Γάλλου ηθοποιού. Ο Olivier Martinez και ο πατέρας του, Robert Martinez, κατήγγειλαν προσβολή του δικαιώµατος στον σεβασµό της ιδιωτικής τους ζωής καθώς και του δικαιώµατος του Olivier Martinez στην εικόνα του και άσκησαν, στη Γαλλία, αγωγή κατά της βρετανικής εταιρίας MGN που εκδίδει την Sunday Mirror. Η τελευταία αυτή εταιρία, όπως και η eDateAdvertising, αµφισβητεί τη διεθνή δικαιοδοσία του επιληφθέντος δικαστηρίου διότι θεωρεί ότι δεν υπάρχει επαρκής αιτιώδης σύνδεσµος µεταξύ της ανάρτησης στο διαδίκτυο εντός του Ηνωµένου Βασιλείου και της ζηµίας που φέρεται ότι επήλθε επί γαλλικού εδάφους. Μόνον ένας τέτοιος δεσµός µπορεί να θεµελιώσει διεθνή δικαιοδοσία των γαλλικών δικαστηρίων να επιδικάσουν χρηµατική ικανοποίηση για ζηµία που επήλθε λόγω της επίµαχης δηµοσίευσης στο ∆ιαδίκτυο.
Η απόφαση του ∆ικαστηρίου
Με τη σηµερινή του απόφαση, το ∆ικαστήριο διαπιστώνει ότι η δηµοσίευση πληροφοριών µέσω ιστοσελίδας του διαδικτύου διαφέρει από τη µετάδοση που πραγµατοποιείται µε έντυπο µέσο επικοινωνίας και η οποία προσλαµβάνει αναγκαστικά εδαφική διάσταση, κατά το µέτρο που, στην πρώτη περίπτωση, οι πληροφορίες αυτές είναι προσβάσιµες ανά πάσα στιγµή σε απροσδιόριστο αριθµό χρηστών του διαδικτύου από οποιοδήποτε σηµείο του κόσµου. Έτσι, αφενός, η καθολική διάδοση ενδέχεται να συνεπάγεται σοβαρότερες προσβολές του δικαιώµατος της προσωπικότητας και, αφετέρου, καθιστά εξαιρετικά δυσχερή τον εντοπισµό του τόπου επέλευσης της ζηµίας που προκαλούν οι εν λόγω προσβολές. Υπό τις περιστάσεις αυτές, – δεδοµένου ότι η επίδραση ενός δηµοσιεύµατος του διαδικτύου µπορεί να εκτιµηθεί καλύτερα από το δικαστήριο του τόπου όπου το φερόµενο θύµα έχει το κέντρο των συµφερόντων του –, το ∆ικαστήριο αποφαίνεται ότι το δικαστήριο αυτό είναι αρµόδιο να επιδικάσει χρηµατική ικανοποίηση για το σύνολο της ζηµίας που προκλήθηκε στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πλαίσιο αυτό, το ∆ικαστήριο διευκρινίζει ότι ο τόπος όπου ένα πρόσωπο έχει το κέντρο των συµφερόντων του συµπίπτει, κατά γενικό κανόνα, µε τον τόπο της συνήθους διαµονής του.
Εντούτοις, το ∆ικαστήριο υπογραµµίζει ότι, αντί της αγωγής για επιδίκαση χρηµατικής ικανοποίησης για το σύνολο της προκληθείσας βλάβης, ο παθών µπορεί εν πάση περιπτώσει να προσφύγει στα δικαστήρια κάθε κράτους µέλους στο έδαφος του οποίου υπάρχει ή υπήρξε πρόσβαση στο επίµαχο δηµοσίευµα που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο. Στην περίπτωση αυτή, ακριβώς όπως ισχύει και για τις ζηµίες που προκαλεί έντυπο δηµοσίευµα, τα εν λόγω δικαστήρια είναι αρµόδια να επιδικάσουν χρηµατική ικανοποίηση αποκλειστικά και µόνον για τη βλάβη που επήλθε στο έδαφος του κράτους µέλους όπου έχουν την έδρα τους. Οµοίως, το θιγόµενο πρόσωπο έχει την ευχέρεια να ασκήσει αγωγή µε αίτηµα την επιδίκαση χρηµατικής ικανοποίησης για το σύνολο της προκληθείσας ζηµίας ενώπιον των δικαστηρίων του κράτους µέλους εγκαταστάσεως του φορέα που δηµοσίευσε τις πληροφορίες στο ∆ιαδίκτυο.
Τέλος, ερµηνεύοντας την οδηγία για το ηλεκτρονικό εµπόριο2, το ∆ικαστήριο αποφαίνεται ότι η αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών απαγορεύει, καταρχήν, να υπόκειται ο φορέας παροχής υπηρεσιών ηλεκτρονικού εµπορίου εντός του κράτους υποδοχής σε αυστηρότερες απαιτήσεις από εκείνες που προβλέπει το δίκαιο του κράτους µέλος όπου είναι εγκατεστηµένος ο εν λόγω φορέας.
ΥΠΟΜΝΗΣΗ: Η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών µελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο ∆ικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτηµα σχετικό µε την ερµηνεία του δικαίου της Ένωσης ή µε το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το ∆ικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεµεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαµβάνοντας υπόψη την απόφαση του ∆ικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσµεύει, οµοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόµοιο ζήτηµα.
2 Οδηγία 2000/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 8ης Ιουνίου 2000, για ορισµένες νοµικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εµπορίου, στην εσωτερική αγορά (ΕΕ L 178, σ. 1).
Ανεπίσηµο έγγραφο, το οποίο δεν δεσµεύει το ∆ικαστήριο. Το πλήρες κείµενο της αποφάσεως είναι διαθέσιµο στην ιστοσελίδα CURIA από την ηµεροµηνία δηµοσιεύσεώς της.