Οι ψηφιακές τεχνολογίες αλλάζουν τον τρόπο παραγωγής και διανομής της μουσικής, του κινηματογράφου, της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου, των βιβλίων και του Τύπου, καθώς και τον τρόπο πρόσβασης σε αυτά. Οι νέες διαδικτυακές υπηρεσίες, όπως η μουσική συνεχούς ροής, οι πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία και οι συναθροιστές ειδήσεων έχουν γίνει πολύ δημοφιλείς, και οι καταναλωτές αναμένουν όλο και περισσότερο να έχουν πρόσβαση σε πολιτιστικό περιεχόμενο όταν μετακινούνται και πέραν των εθνικών συνόρων. Το νέο ψηφιακό τοπίο θα δημιουργήσει ευκαιρίες για τους Ευρωπαίους δημιουργούς, υπό τον όρο ότι οι κανόνες παρέχουν ασφάλεια δικαίου και σαφήνεια σε όλους τους παράγοντες. Ως βασική συνιστώσα της οικείας Στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά, η Επιτροπή εξέδωσε προτάσεις ώστε να διασφαλιστεί:

• ευρύτερη επιλογή και καλύτερη πρόσβαση σε διαδικτυακό περιεχόμενο και σε διασυνοριακό επίπεδο
• βελτίωση των κανόνων για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σχετικά με την εκπαίδευση, την έρευνα, την πολιτιστική κληρονομιά και την ένταξη των ατόμων με αναπηρίες
• μια πιο δίκαιη και βιώσιμη αγορά για τους δημιουργούς, τους κλάδους της δημιουργικότητας και τον Τύπο

Σήμερα, οι μισοί σχεδόν χρήστες του διαδικτύου στην Ευρώπη ακούν μουσική, βλέπουν τηλεοπτικές σειρές και ταινίες ή παίζουν παιχνίδια σε απευθείας σύνδεση· ωστόσο, οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς και άλλοι φορείς δυσκολεύονται να αποκτήσουν δικαιώματα για τις διαδικτυακές ή ψηφιακές υπηρεσίες τους όταν επιθυμούν να τις προσφέρουν σε άλλες χώρες της ΕΕ. Ομοίως, οι σημαντικοί από κοινωνικοοικονομικής πλευράς τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας και της πολιτιστικής κληρονομιάς πολύ συχνά βρίσκονται αντιμέτωποι, όταν χρησιμοποιούν περιεχόμενο προστατευόμενο από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας —μεταξύ άλλων και σε διασυνοριακό επίπεδο—, με περιορισμούς ή έλλειψη ασφάλειας δικαίου που αποτελούν τροχοπέδη στην ψηφιακή καινοτομία. Τέλος, οι δημιουργοί, οι άλλοι κάτοχοι δικαιωμάτων και οι εκδότες του Τύπου συχνά δεν είναι σε θέση να διαπραγματευθούν τους όρους καθώς και την πληρωμή για την online χρήση των έργων και των εκτελέσεών τους.

Συνολικά, οι σημερινές προτάσεις για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας έχουν τρεις κύριες προτεραιότητες:

1. Ευρύτερη επιλογή και καλύτερη πρόσβαση σε περιεχόμενο διαδικτυακά και σε διασυνοριακό επίπεδο

Με την πρόταση για τη φορητότητα του διαδικτυακού περιεχομένου που παρουσιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2015, δώθηκε στους καταναλωτές το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τις online συνδρομές τους σε ταινίες, μουσική, ηλεκτρονικά βιβλία, όταν βρίσκονται μακριά από τη χώρα κατοικίας τους, για παράδειγμα σε διακοπές ή σε επαγγελματικά ταξίδια. Σήμερα, προτείνεται ένας νομικός μηχανισμός για να αποκτούν ευκολότερα οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς τις αναγκαίες άδειες από τους κατόχους δικαιωμάτων προκειμένου να μεταδίδουν προγράμματα διαδικτυακά σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Η παροχή στους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς της δυνατότητας να μεταδίδουν τη μεγάλη πλειονότητα του περιεχομένου τους, όπως ειδήσεις, πολιτιστικά προγράμματα, πολιτικά προγράμματα, ντοκιμαντέρ ή ψυχαγωγικά προγράμματα και σε άλλα κράτη μέλη θα αυξήσει τις δυνατότητες επιλογής των καταναλωτών.
Για να βοηθηθεί η ανάπτυξη της προσφοράς βίντεο κατά παραγγελία (VOD) στην Ευρώπη, καλούνται τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν όργανα διαπραγμάτευσης τα οποία θα συμβάλουν στην επίτευξη συμφωνιών αδειοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των συμφωνιών για διασυνοριακές υπηρεσίες, μεταξύ των κατόχων οπτικοακουστικών δικαιωμάτων και των πλατφορμών VOD. Ο μηχανισμός αυτός θα συμπληρωθεί με διάλογο με τον κλάδο οπτικοακουστικών μέσων για θέματα αδειοδότησης και τη χρήση καινοτόμων εργαλείων, όπως οι κόμβοι αδειοδότησης.
Για να βελτιωθεί η πρόσβαση στην πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης, η νέα οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα θα βοηθήσει τα μουσεία, τα αρχεία και άλλα ιδρύματα στην ψηφιοποίηση και τη διασυνοριακή διάθεση έργων μη διαθέσιμων στο εμπόριο, όπως βιβλία ή ταινίες που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας αλλά δεν είναι πλέον διαθέσιμα στο κοινό.

2. Βελτίωση των κανόνων για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σχετικά με την έρευνα, την εκπαίδευση και την ένταξη των ατόμων με αναπηρίες

Οι σπουδαστές και οι εκπαιδευτικοί είναι πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν ψηφιακό υλικό και ψηφιακές τεχνολογίες για τη μάθηση, αλλά σήμερα σχεδόν 1 στους 4 εκπαιδευτικούς βρίσκεται αντιμέτωπος με περιορισμούς που σχετίζονται με δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας κατά τις ψηφιακές διδακτικές δραστηριότητές του σε εβδομαδιαία βάση. Η Επιτροπή πρότεινε νέα εξαίρεση ώστε τα εκπαιδευτικά ιδρύματα να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν υλικά ως βοηθήματα διδασκαλίας μέσω ψηφιακών εργαλείων και online μαθημάτων σε διασυνοριακό επίπεδο.
Η προτεινόμενη οδηγία θα διευκολύνει τη χρήση τεχνολογιών εξόρυξης κειμένων και δεδομένων (TDM) από τους ερευνητές σε ολόκληρη την ΕΕ για την ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων. Με τον τρόπο αυτό θα δοθεί η τόσο αναγκαία ώθηση στην καινοτόμο έρευνα, δεδομένου ότι σήμερα σχεδόν όλες οι επιστημονικές δημοσιεύσεις είναι ψηφιακές και ο συνολικός όγκος τους αυξάνεται κατά 8-9 % ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Επιτροπή προτείνει επίσης μια νέα υποχρεωτική εξαίρεση στην ΕΕ, η οποία θα επιτρέπει στα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς να διατηρούν τα έργα σε ψηφιακή μορφή, πράγμα ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς και για την πρόσβαση των πολιτών σε μακροπρόθεσμη βάση.
Τέλος, η Επιτροπή προτείνει νομοθεσία για την εφαρμογή της Συνθήκης του Μαρακές για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε έντυπα για τυφλούς, άτομα με προβλήματα όρασης και λοιπά άτομα με προβλήματα ανάγνωσης εντύπων. Τα μέτρα αυτά είναι σημαντικά για να εξασφαλιστεί ότι τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας δεν αποτελούν εμπόδιο για την πλήρη συμμετοχή όλων των πολιτών στην κοινωνία και θα καταστήσουν δυνατή την ανταλλαγή αντιγράφων σε προσβάσιμο μορφότυπο εντός της ΕΕ και με τρίτες χώρες που είναι συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης, ενώ παράλληλα θα αποφεύγουν την αλληλεπικάλυψη των εργασιών και τη σπατάλη πόρων.

3. Μια πιο δίκαιη και βιώσιμη αγορά για τους δημιουργούς και τον Τύπο

Η οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας έχει ως στόχο να ενισχύσει τη θέση των κατόχων δικαιωμάτων όσον αφορά τη διαπραγμάτευση και την αμοιβή τους για τη διαδικτυακή εκμετάλλευση του περιεχομένου τους στις πλατφόρμες ανταλλαγής βίντεο, όπως το YouTube ή το Dailymotion. Οι πλατφόρμες αυτές θα έχουν την υποχρέωση να εφαρμόζουν αποτελεσματικά μέσα, όπως τεχνολογίες αυτόματης ανίχνευσης τραγουδιών ή οπτικοακουστικών έργων, τα οποία οι κάτοχοι των δικαιωμάτων έχουν προσδιορίσει και έχουν συνάψει συμφωνία με τις πλατφόρμες βάσει της οποίας αυτές μπορούν να τα χρησιμοποιούν ή υποχρεούνται να τα αποσύρουν.
Οι εφημερίδες, τα περιοδικά και άλλα δημοσιεύματα του Τύπου έχουν επωφεληθεί από τη μετάβαση από την έντυπη στην ψηφιακή μορφή, καθώς και από τις online υπηρεσίες, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τους συναθροιστές ειδήσεων. Αυτό οδήγησε σε διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού, αλλά είχε επίσης επίπτωση στα έσοδα από διαφημίσεις και κατέστησε όλο και πιο δύσκολη την αδειοδότηση και την επιβολή των δικαιωμάτων για τις εν λόγω εκδόσεις. Η Επιτροπή προτείνει να θεσπιστεί νέο συγγενικό δικαίωμα για τους εκδότες, παρόμοιο με το δικαίωμα που ήδη υπάρχει βάσει του δικαίου της ΕΕ για τους παραγωγούς ταινιών, τους παραγωγούς δίσκων και τους λοιπούς παράγοντες των κλάδων της δημιουργικότητας, όπως οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς.
Το σχέδιο οδηγίας υποχρεώνει επίσης τους εκδότες και τους παραγωγούς να εργάζονται με διαφάνεια και να ενημερώνουν τους δημιουργούς ή τους καλλιτέχνες ερμηνευτές ή εκτελεστές για τα κέρδη που αποκομίζουν από τα έργα τους. Επίσης, προβλέπει τη θέσπιση μηχανισμού για την παροχή βοήθειας στους δημιουργούς και τους ερμηνευτές/εκτελεστές να λαμβάνουν δίκαιη αμοιβή κατά τη διαπραγμάτευση με τους παραγωγούς και τους εκδότες. Αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε υψηλότερο επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ όλων των παραγόντων στην ψηφιακή αλυσίδα δημιουργίας αξίας.