Ορισμός
Ως μη ζητηθείσα ηλεκτρονική επικοινωνία (spam) ορίζεται στον νόμο η χρησιμοποίηση αυτόματων συστημάτων κλήσης, ιδίως με χρήση συσκευών τηλεομοιοτυπίας (φαξ) ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, και γενικότερα η πραγματοποίηση μη ζητηθεισών επικοινωνιών με οποιοδήποτε μέσο ηλεκτρονικής επικοινωνίας, με ή χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, για σκοπούς απευθείας εμπορικής προώθησης προϊόντων ή υπηρεσιών και για κάθε είδους διαφημιστικούς σκοπούς δίχως ο συνδρομητής να έχει συγκατατεθεί εκ των προτέρων ρητώς (άρθρο 11 § 1 Ν. 3471/2006).
Μη ζητηθείσα ηλεκτρονική επικοινωνία δύναται να σταλεί με :
(α) Τηλεφωνικές κλήσεις (σταθερής και κινητής τηλεφωνίας)
(β) Αυτόματες τηλεφωνικές κλήσεις, κατά τις οποίες με την αποδοχή της κλήσης ακούγεται μαγνητοφωνημένο μήνυμα
(γ) μέσω τηλεομοιοτυπίας (φαξ)
(δ) Φωνητικά μηνύματα που αποθηκεύονται μέσω υπηρεσίας αυτόματου τηλεφωνητή
(ε) Σύντομα γραπτά μηνύματα (SMS) και μηνύματα πολυμέσων (MMS)
(στ) Μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email).
Το Νομικό Πλαίσιο
Η μη ζητηθείσα ηλεκτρονική επικοινωνία ρυθμίζεται στο Ελληνικό δίκαιο από τις γενικές διατάξεις περί προστασίας της προσωπικότητας (άρθρα 9Α Συντάγματος, 57 – 59 και 914 επ. ΑΚ) και από τις ειδικότερες διατάξεις του άρθρου 11 του Νόμου 3471/2006, ο οποίος ενσωμάτωσε στην Ελληνική έννομη τάξη την Οδηγία 2002/58/ΕΚ για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Η συλλογή και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων επικοινωνίας για τις ανάγκες αποστολής μη ζητηθεισών ηλεκτρονικών επικοινωνιών ρυθμίζονται από τον Νόμο 2471/1997, ο οποίος ενσωμάτωσε στην Ελληνική έννομη τάξη την Οδηγία 1995/46/ΕΚ για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Η Νομική Προστασία με βάση το Δίκαιο Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων
i. Αποστολή μέσω Ταχυδρομείου
ii. Αποστολή μέσω e-mail, SMS/MMS
Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η αποστολή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, σύντομων γραπτών μηνυμάτων (SMS) και μηνυμάτων πολυμέσων (MMS), χωρίς τη συγκατάθεση του αποδέκτη (σύστημα opt – out), εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: (i) τα στοιχεία επικοινωνίας έχουν αποκτηθεί νομίμως στο πλαίσιο προηγούμενης επαφής με τον αποδέκτη και (ii) ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να παρέχει στον αποδέκτη τη δυνατότητα να ασκεί το δικαίωμα αντίρρησης με τρόπο εύκολο και σαφή, και αυτό σε κάθε μήνυμα (άρθρο 11 παρ. 3 ν. 3471/2006).
Επιπρόσθετα, απαγορεύεται η αποστολή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, που έχουν σκοπό την άμεση εμπορική προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών, όταν δεν αναφέρεται ευδιάκριτα και σαφώς η ταυτότητα του αποστολέα ή του προσώπου προς όφελος του οποίου αποστέλλεται το μήνυμα, καθώς επίσης και η έγκυρη διεύθυνση στην οποία ο αποδέκτης του μηνύματος μπορεί να ζητεί τον τερματισμό της επικοινωνίας (άρθρο 11 § 4 Ν. 3471/2006).
iii. Αποστολή με Οποιοδήποτε άλλο Μέσο Ηλεκτρονικής Επικοινωνίας
Σε γενικές γραμμές η πραγματοποίηση μη ζητηθεισών ηλεκτρονικών επικοινωνιών με οποιοδήποτε μέσο ηλεκτρονικής επικοινωνίας για σκοπούς απευθείας εμπορικής προώθησης προϊόντων ή υπηρεσιών και για κάθε είδους διαφημιστικούς σκοπούς, επιτρέπεται μόνο αν ο συνδρομητής συγκατατεθεί εκ των προτέρων ρητώς (άρθρο 11 § 1 ν. 3471/2006). Το παραπάνω σύστημα της προηγούμενης συγκατάθεσης (σύστημα opt – in) καταλαμβάνει ακόμα και την πραγματοποίηση αρχικής ηλεκτρονικής επικοινωνίας με σκοπό την ενημέρωση του αποδέκτη και την προτροπή του προς δήλωση της συγκατάθεσής του για την περαιτέρω λήψη διαφημιστικών κλήσεων (βλ. και Γνώμη 5/2004 της Ομάδας Εργασίας του Άρθρου 29 της Ε.Ε.). Εντούτοις, οι φορείς παροχής υπηρεσιών εμπορικής επικοινωνίας με φωνητικές κλήσεις υποχρεούνται να τηρούν μητρώο, στο οποίο να καταχωρίζουν δωρεάν δηλώσεις συνδρομητών που δεν επιθυμούν γενικώς να δέχονται τέτοιες κλήσεις (άρθρο 11 § 2 ν. 3471/2006).
iv. Ορισμός της Συγκατάθεσης
«Συγκατάθεση» συνιστά κάθε ελεύθερη, ρητή και ειδική δήλωση βουλήσεως, που εκφράζεται με τρόπο σαφή, και με πλήρη επίγνωση, και με την οποία, το υποκείμενο των δεδομένων, αφού προηγουμένως ενημερωθεί, δέχεται να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που το αφορούν (άρθρο 2 ια΄ Ν. 2472/1997). Η συγκατάθεση μπορεί να ανακληθεί οποτεδήποτε, χωρίς αναδρομικό αποτέλεσμα.
Σε περίπτωση που η συγκατάθεση δίδεται με ηλεκτρονικά μέσα, ο υπεύθυνος επεξεργασίας εξασφαλίζει ότι ο συνδρομητής ή χρήστης ενεργεί με πλήρη επίγνωση των συνεπειών που έχει η δήλωσή του η οποία καταγράφεται με ασφαλή τρόπο, είναι ανά πάσα στιγμή προσβάσιμη στον χρήστη ή συνδρομητή και μπορεί οποτεδήποτε να ανακληθεί (άρθρο 5 § 3 Ν. 3471/2006). Ειδικές νόμιμες διαδικασίες αναφορικά με την ηλεκτρονική συγκατάθεση για την αποστολή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, SMS/MMS και την πραγματοποίηση φωνητικών κλήσεων προβλέπονται στην Απόφαση 2/2011 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ).
Η Νομική Προστασία με βάση το Δίκαιο Καταναλωτή
Σε περίπτωση που οι μη ζητηθείσες επικοινωνίες έχουν εμπορικό χαρακτήρα, ο λήπτης – καταναλωτής απολαμβάνει την επιπρόσθετη προστασία των σχετικών διατάξεων του Ν. 2251/1994 και του ΠΔ 131/2003.
Με βάση τον Ν. 2251/1994 μία μη ζητηθείσα εμπορική επικοινωνία μπορεί υπό προϋποθέσεις να κριθεί ως αθέμιτη εμπορική πρακτική και επομένως ως απαγορευμένη, στις περιπτώσεις που είναι αντίθετη προς τις απαιτήσεις επαγγελματικής ευσυνειδησίας και στρεβλώνει ουσιωδώς ή ενδέχεται να στρεβλώσει ουσιωδώς την οικονομική συμπεριφορά του μέσου καταναλωτή, στον οποίο φθάνει ή στον οποίο απευθύνεται το προϊόν (άρθρο 9γ § 2 του Ν. 2251/1994). Ειδικότερα, απαγορεύονται μη ζητηθείσες εμπορικές επικοινωνίες που έχουν επιθετικό χαρακτήρα, δηλαδή όσες χρησιμοποιούν παρενόχληση ή καταναγκασμό, και, ως εκ τούτου, παρεμποδίζουν ή ενδέχεται να παρεμποδίσουν σημαντικά την ελευθερία επιλογής ή συμπεριφοράς του μέσου καταναλωτή (άρθρο 9ζ΄ του Ν. 2251/1994). Τέτοιες επιθετικές εμπορικές επικοινωνίες είναι, μεταξύ άλλων, η συνεχής και ανεπιθύμητη άγρα πελατών μέσω τηλεφώνου, φαξ ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή άλλων μέσων εξ αποστάσεως καθώς και η ένταξη σε διαφήμιση άμεσης πιεστικής πρόσκλησης προς τα παιδιά να αγοράσουν ή να πείσουν τους γονείς τους ή άλλα ενήλικα άτομα να τους αγοράσουν διαφημιζόμενα προϊόντα (άρθρο 9η του Ν. 2251/1994).
Επιπλέον, προβλέπεται ότι η μη ζητηθείσα εμπορική επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου πρέπει να έχει τέτοια χαρακτηριστικά ώστε να αναγνωρίζεται σαφώς και επικριβώς ως τέτοια από τον λήπτη της. Περαιτέρω, επαναλαμβάνεται ότι οι αποστολείς τέτοιων επικοινωνιών οφείλουν να τηρούν και να συμβουλεύονται τακτικά μητρώα, όπου μπορούν να εγγράφονται τα φυσικά πρόσωπα που επιλέγουν να μη λαμβάνουν τέτοιες εμπορικές επικοινωνίες (άρθρο 6 ΠΔ 131/2003).
Μέσα Έννομης Προστασίας
Εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις εφαρμογής των σχετικών διατάξεων κάθε λήπτης μη ζητηθείσας επικοινωνίας έχει τα εξής μέσα έννομης προστασίας :
i. Κατόπιν στάθμισης κόστους – οφέλους και αντίστοιχης προσωπικής απόφασης αίτηση στους παρόχους σταθερής και κινητής τηλεφωνίας για την απόσυρση των δεδομένων από τους σχετικούς δημόσιους καταλόγους.
ii. Ηλεκτρονική εγγραφή στο μητρώο του άρθρου 13 § 3 Ν. 2472/1997 για την εξαίρεση από τις ταχυδρομικές επικοινωνίες και στο υπό σύσταση μητρώο του άρθρο 11 § 2 ν. 3471/2006 για την εξαίρεση από τις τηλεφωνικές κλήσεις.
iii. Αίτηση προς τον αποστολέα για την ανάκληση της συγκατάθεσης, αν τέτοια έχει στο παρελθόν δοθεί.
iv. Αίτηση προς τον αποστολέα για την πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα του λήπτη, που έχουν τύχει επεξεργασίας.
v. Αίτηση προς τον αποστολέα για τη διαγραφή των προσωπικών δεδομένων του λήπτη, που ο πρώτος έχει συλλέξει.
vi. Προσφυγή στην ΑΠΔΠΧ με αίτημα την επιβολή προστίμου.
vii. Καταγγελία στον Συνήγορο του Καταναλωτή και στην Γενική Γραμματεία Καταναλωτή.
viii. Σε περίπτωση που ο λήπτης έχει υποστεί οικονομική ζημία ή/και ηθική βλάβη, άσκηση αγωγής αποζημίωσης στα αρμόδια δικαστήρια.
Νομοθεσία
Ν. 2251/1994 περί προστασίας του καταναλωτή.
Ν. 2472/1997 για την προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Ν. 3471/2006 για την προστασία προσωπικών δεδομένων στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες.
ΠΔ 131/2003 σχετικά με ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας
Απόφαση 26/2004 της ΑΠΔΠΧ για τη νόμιμη επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για τους σκοπούς της άμεσης εμπορίας ή διαφήμισης.
Οδηγία 2/2011 της ΑΠΔΠΧ για την ηλεκτρονική συγκατάθεση στο πλαίσιο του άρθρου 11 του ν. 3471/2006.
Μερική αναδημοσίευση από LawAndTech.eu
